بازخوانی یک گزارش از وضعیت اینترنت؛ از نکات مبهم تا نواقص و اشتباهات

برای بخش اول هزینه چند هزار میلیاردی کاربران به سخنرانی نمایندگان مجلس، گزارش تابستان ۱۴۰۲ شرکت یکتا نت، تخمین مالی استفاده حداقل  ۶۴ درصدی مردم از فیلترشکن ها بر اساس گزارش کمیسیون صنایع و معادن مجلس مورخ  ۳۰مرداد  ۱۴۰۲ ارجاع داده شده در صورتی که هیچکدام ارزیابی علمی از میزان استفاده کاربران از «فیلترشکن پولی» مورد استفاده کاربران نداشته است.

نکته قابل توجه این است که در بخش دوم یعنی افزایش نفوذ و آسیب پذیری تجهیزات دیجیتال کاربران هیچ ارزیابی علمی در این زمینه ارائه نشده است.

از سوی دیگر بررسی‌ها نشان می‌دهد در صفحه سوم این گزارش نمودارهای ارتباطی دارای اشتباهات متعددی است. به عنوان نمونه افتا، زیر مجموعه وزارت ارتباطات نیست و هیچ ارتباط ساختاری با آن ندارد؛ همچنین امنیت شبکه نیز هیچ ارتباط ساختاری با کمیسیون تنظیم مقررات ندارد.

علاوه بر موارد ذکر شده پهنای باند بین‌الملل هیچ ارتباطی با کارگروه اقتصاد دیجیتال که دبیرخانه آن در وزارت اقتصاد است، ندارد و عمر کارگروه اقتصاد دیجیتال دو سال است. نکته دیگر این است که مدل اقتصادی مربوط به شورای عالی فضای مجازی است و نه کمیسیون تنظیم مقررات.

در بخش دیگری از این گزارش به اختلال‌ها پرداخته است که در این زمینه هم ابهاماتی وجود دارد. کارشناسان در این زمینه می گویند چرا میزان قطعی در سال‌های گذشته بررسی نشده تا بتوان تشخیص داد که روند قطعی‌های لینک بین‌الملل یا شبکه انتقال بهبود داشته یا خیر؟  یا چرا مرجع وجود یه مشکل بجای داده فنی یک منبع گزارش رسانه‌ایست؟

بخش تحلیل ارزیابی اختلال یا سانسور در ایران بر اساس ۱۰۰ و ۳۰۰ سایت اول Similarweb است. اما بیش از ۷۰ درصد استفاده مردم (اعم از ترافیک داخلی و خارجی) در سبد مصرف این ۱۰۰ یا ۳۰۰ سایت (که همگی خارجی هستند) نیست.

به اعتقاد کارشناسان از ۱۰۰ سایت اول SimilarWeb بیش از ۱۳ سایت برای کاربران ایرانی تحریم هستند و عملا کاربر احساس اختلال در دسترسی می‌کند، بنابراین کافی است این ۱۳ سایت در لیست بررسی‌ها برای کاربران ایرانی حذف شوند تا رتبه ایران دچار تغییر اساسی در رده‌بندی اختلال شود.

در بخش دیگری از گزارش ادعا شده افزایش Latency به دلیل مشکل در پردازنده تجهیزات فیلترینگ است اما هیچ شواهدی برای آن ارائه نشده است. همچنین در این گزارش اعدادی در خصوص میزان ترافیک کاربران ایرانی در کلادفلر ذکر شده که هیچ اطلاعاتی در خصوص نحوه‌ی محاسبه‌ی آن ارائه نشده است.

دربخش دیگری از این گزارش نویسنده درباره فیلترینگ صحبت می‌کند و باز هم بر اساس ۱۰۰ سایت اول Similarweb اعلام می‌کند که ایران رتبه اول در دنیا را دارد. اما در این گزارش اشاره نمی‌کند که از این وب‌سایت‌های گزارش شده، چند درصد در دولت فعلی و چند درصد در دولت قبل مسدود شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که ۵۱ سایت بدون مشکل هستند، ۱۴ سایت تحریم، ۳۵ سایت که ۳۰ سایت در دولت قبل و پنج سایت در دولت سیزدهم فیلتر شده است.

عموماً میزان سرعت با وجود CDN در آن کشور ارتباط مستقیم دارد. در ۵۰ کشور بررسی شده توسط انجمن بجز ۳ کشور بقیه دارای CDN کلادفلر هستند و سه کشور ایران، ونزوئلا و اوروگوئه بدون CDN (حداکثر در ظاهر) هستند که ایران و ونزوئلا نیز در جدول آخر قرار دارند.

بخش دیگر این گزارش شامل پیوست و لیست سایت هایی است که گفته شده این انجمن آن ها را فیلترشده عنوان کرده است. به طور مثال در پیوست ۱ گفته شده ۲۵ سایت به عنوان سایتهای دارای اختلال عنوان شده است. اما از این تعداد ۵ سایت تحریم هستند ۴ سایت فیلتر هستند، ۱ سایت در دولت قبل فیلتر شده است. ۱۶ سایت بدون مشکل قابل دسترس است.

همچنین در بخش دیگری از گزارش ۱۵۰ سایت به عنوان سایتهای فیلتر شده و فاقد حساسیت عنوان شده که پیشنهاد شده رفع فیلتر شوند. از این تعداد سایت ۴۳ سایت تحریم است. ۳۳ سایت نه فیلتر است و نه تحریم که می توان به سایت cmu.edu‌ که سایت دانشگاه معروف کارنگی است یا سایت pixlr یا سایت دانشگاه کلمبیا اشاره کرد.

در سایر پیوست های این گزارش، برخی سایت‌هایی برای بازگشایی پیشنهاد شده اند که یا اصلا فیلتر نیستند و یا توسط سرویس دهنده برای آی‌پی های ایران تحریم شده اند و البته وزارت ارتباطات تمامی این سایت‌ها را با راه اندازی سرویس‌های تحریم شکن همانند https://۴۰۳.online در اختیار کاربران قرار داده است.