به گزارش اقتصادنگار به نقل از ایسنا، آیت الله سید ابراهیم رئیسی در ۳۴ ماه دوران ریاست خود در دولت سیزدهم در راستای توسعه روابط تجاری و تقویت مراودات با کشورهای همسایه و سایر کشورها اقدامات زیادی انجام داد.
کارنامه هشتمین رئیس جمهوری اسلامی ایران به خوبی نشان می‌دهد که در این دوره ریل گذاری تجاری زیادی صورت گرفته که از جمله می توان به عضویت در بریکس اشاره کرد. بریکس نام گروهی از کشورها به رهبری قدرت‌های اقتصادی نوظهور است و در حال حاضر برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی عضو این گروه هستند. البته کشورهای زیادی هم متقاضی عضویت در این گروه هستند و مهرماه سال قبل رهبران ائتلاف بریکس در نشستی، عضویت تمام‌عیار کشورهای جدید از جمله، ایران، آرژانتین، اتیوپی، عربستان سعودی، مصر و امارات متحده عربی را در گروه تایید کردند.
اعضای بریکس تقریبا ۳۱.۵ درصد تولید ناخالص جهانی را به خود اختصاص دادند و پیش بینی می‌شود با حضور کشورهای دیگر مثل عربستان، این عدد به ۵۰ درصد برسد که در این صورت تاثیرگذاری آنها در بحث اقتصادی و گسترش روابط سیاسی و اجتماعی حائز اهمیت خواهد بود.
کارشناسان معتقدند عضویت در بریکس فرصتی است که در اختیار کشور قرار گرفته و با سیاستگذاری صحیح از جمله در بخش تامین زیرساخت‌ها و رفع موانع صادرات می‌تواند به دستاورد جهش صادرات و افزایش تجارت تبدیل شود.
فرآیند پیوستن ایران به اوراسیا
از دیگر دستاوردهای این دوره و به ثمر نشستن کاری که در سال‌های گذشته پایه‌گذاری شده بود و در طول دوران دولت سیزدهم به ثمر نشسست می‌توان به فرایند پیوستن ایران به اوراسیا اشاره کرد، در مورد اوراسیا، بعد از تشکیل اتحادیه اقتصادی اوراسیا شامل کشورهای بلاروس، قزاقستان، روسیه، ارمنستان و قرقیزستان، در سال ۲۰۱۵ میلادی، بسیاری از کشورها، تمایل خود را برای گسترش همکاری‌های اقتصادی و تجاری با آن اتحادیه اعلام و مذاکرات را آغاز کرده‌اند.
ایران از سال ۱۳۹۴ مذاکرات اولیه را جهت بررسی چگونگی گسترش رابطه تجاری و اقتصادی با اتحادیه یاد شده آغاز کرد و پس از امضای موافقت‌نامه موقت تشکیل منطقه تجارت آزاد بین ج. ا ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا در اردیبهشت ۱۳۹۷ توسط مقامات طرفین و طی فرایند تصویب داخلی در کشورها، این موافقت‌نامه موقت از ۵ آبان ۱۳۹۸ اجرایی شده است.
با ارزیابی مثبت از عملکرد موافقت‌نامه موقت (افزایش ۸۲ درصدی صادرات ایران در اقلام ترجیحی مشمول موافقت‌نامه موقت در سال اول اجرا) مذاکرات برای تبدیل این موافقت‌نامه موقت به موافقت‌نامه تجارت آزاد فیمابین از سال ۱۳۹۹ آغاز شد و پس از برگزاری جلسات هماهنگی داخلی متعدد با دستگاه‌های ذیربط و برگزاری جلسات بین تیم‌های مذاکراتی ۵ کشور عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا و کمیسیون اقتصادی آن اتحادیه از یک سو و تیم مذاکراتی ایران، در نهایت در تاریخ ۴ دی ماه سال قبل این موافقت‌نامه بین مقامات طرفین امضا شد. این موافقت‌نامه پس از طی فرایند تصویب در مراجع قانونی همه کشورهای امضا کننده، وارد فرایند اجرایی خواهد شد.
در میانه اردیبهشت ماه، عضو هیئت مدیره اتاق مشترک بازرگانی ایران و روسیه پیش بینی کرده بود که این موافقت‌نامه تا دو ماه آینده در پارلمان‌های تمام اتحادیه اقتصادی اوراسیا تصویب شود و بیش از ۸۸ درصد اقلام مورد مبادله بین ایران و روسیه و اتحادیه اقتصادی اوراسیا از تعرفه صفر برخوردار شوند.
آفریقا؛ قاره فرصت‌ها
تکمیل زیرساخت‌های تجاری با قاره آفریقا به عنوان یکی از مهمترین اقدامات دولت سیزدهم بود، با وجود سال‌ها بی‌توجهی به ظرفیت آفریقا در دولت قبل، دولت سیزدهم در کنار عقد برخی قراردادهای مهم با آفریقا در زمینه دارو و تجهیزات پزشکی، ساخت خودرو، مسکن و کشتی به تکمیل زیرساخت‌های لازم برای کار منظم تجاری با آفریقا از جمله خطوط منظم دریایی حمل بار پرداخت، هر چند که آشکار شدن آثار این قراردادها و زیرساخت‌ها نیازمند زمان است، اما تاکنون اتفاقات خوبی در این راستا صورت گرفته است.
آن چیزی که در این میان طی سال‌های اخیر بارها بر اهمیت و ظرفیت‌های قاره آفریقایی برای تجار ایرانی تاکید شده است. قاره آفریقا با دارا بودن ۱.۳ میلیارد نفر جمعیت و ۵۴ کشور، یک فرصت بزرگ در حوزه روابط تجاری و اقتصادی است. با این حال به گفته دست‌اندکاران حوزه تجارت، عدم شناخت ظرفیت‌ها در بین تجار ایرانی و آفریقایی، نبود یا کمبود حمل و نقل ارزان و مستمر و فراگیر و همچنین موانع جابه‌جایی مستقیم ارز و پول، از موانع توسعه تجارت یا تجارت مستقیم بین ایران و قاره آفریقا است.
به طور کلی تجارت ایران با آفریقا سالانه ۱.۲ میلیارد دلار است که ۱.۱ میلیارد دلار آن صادرات است. بیشترین میزان تجارت خارجی بین ایران و آفریقا در سال ۱۴۰۱ اتفاق افتاد که تجارت خارجی با آفریقا به حدود ۱ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار رسید. اما این عدد در مقایسه با تجارت کشورهای دیگر با قاره آفریقا قابل توجه نیست و به همین دلیل سازمان توسعه تجارت اعلام کرده که برای تصاحب سهم بیشتر از بازار این قاره برنامه‌ریزی‌هایی در نظر گرفته است.
البته با توجه به اینکه حجم تبادلات تجاری آفریقا در سال گذشته حدود ۱۲۰۰ میلیارد دلار بوده، سهم ایران از این تبادلات ناچیز بوده است. همچنین باید به این نکته توجه کرد که در بازارهای آفریقا کشورهایی مثل چین و هند نفوذ قوی دارند که رقابت با آنها برای ایران تا حدودی سخت است.
با این حال رئیس جمهور شهید کشورمان در اجلاس ایران و آفریقا گفته بود که هدف‌گذاری یک میلیارد دلاری برای همکاری‌های اقتصادی ایران و آفریقا در یک سال آینده به هیچ وجه متناسب با ظرفیت‌های موجود نیست و حتما باید به سمت هدف ۱۰ برابری حجم همکاری‌های اقتصادی و تجاری فیمابین حرکت کنیم.
آنطور که یکی از مسئولان سازمان توسعه تجارت اخیرا توضیح داده، آمار تجارت با آفریقا بیشتر از عددهای اعلامی است، اما ایران به دلیل محدودیت‌های ناشی از اعمال تحریم‌ها، صادرات مستقیم به این کشورها ندارد و محصولات ایرانی از طریق کشور دوم مانند امارات، ترکیه، قطر و عمان به کشورها صادر می‌شود.
در مجموع می‌توان گفت دولت سیزدهم در حالی با شهادت رئیس جمهور به پایان رسید که می‌توان از عضویت ایران در بریکس، انعقاد موافقت‌نامه تجارت آزاد ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا و توسعه روابط با آفریقا به عنوان سه اتفاق مهم در این دوره سه ساله در حوزه تجارت خارجی یاد کرد و حالا باید دید این ریل‌گذاری در دولت چهاردهم به کدام سو خواهد رفت.
