به گزارش اقتصادنگار به نقل از ایسنا، دولت سیزدهم مردادماه ۱۴۰۰ آغاز به کار کرد و با گذشت ۳۴ ماه از فعالیت خود در حالی با شهادت رئیس جمهور به روزهای پایانی‌اش نزدیک می‌شود که به اذعان کارشناسان و آمارهای ارائه شده در زمینه خرید تضمینی گندم ۱۲۹ درصد رشد داشته‌ایم و روند خرید تضمینی گندم نیز افزایشی بوده و به ۱۰.۴ میلیون تن رسیده است.
چهار مولفه در تعیین قیمت خرید تضمینی کالاهای کشاورزی تاثیرگذار است که اولین مولفه، هزینه‌های تولید مشخص شده یعنی هزینه تولید یک واحد متعارف با احتساب سود معقول برای کشاورزان در نظر گرفته می‌شود. مولفه دوم نیز در نظر گرفتن نرخ تورم اعلام شده از سوی بانک مرکزی در زمان تصمیم‌گیری خرید تضمینی و مولفه سوم نرخ محصولات در بازارهای جهانی و هزینه‌های جانبی آن است. یعنی به طور مثال وقتی گندم از کشوری خریداری می‌شود و در بنادر ما تخلیه می‌شود علاوه بر ارزی که برای گندم پرداخت می‌شود هزینه‌های استاندارد، حفظ نباتات، انبارداری، تخلیه و… به آن اضافه خواهد شد که باید در قیمت نهایی دیده شود.
فاکتور چهارم نیز در نظر گرفتن نرخ مبادله درون بخش است. تحولاتی که در خارج از بخش کشاورزی رخ می‌دهد مانند افزایش قیمت ماشین آلات و دستمزد باید در تعیین قیمت لحاظ شود. بر اساس این ۴ فاکتور شورای قیمت‌گذاری قیمت خرید تضمینی محصولات کشاورزی را تعیین می‌کند.
حفظ امنیت غذایی در گرو اعلام به موقع نرخ خرید تضمینی
قیمت تضمینی محصولات کشاورزی بر اساس قانون باید پیش از شروع سال زراعی جدید و قبل از آغاز مهر اعلام شود. این مسئله از آن جهت مهم است که ۴.۵ میلیون بهره‌بردار کشاورزی در انتظار اعلام این نرخ هستند و برنامه‌های زراعی خود را بر اساس آن تعیین می‌کنند. اعلام به موقع و مناسب نرخ خریدهای تضمینی می‌تواند ۱۸ میلیون هکتار زمین کشاورزی را بر اساس برنامه‌های دولت پیش ببرد و به سمت کشت محصولات اساسی و ضروری سوق دهد که وزن زیادی در ضریب امنیت غذایی کشور دارد.
نرخ خرید تضمینی محصولات کشاورزی در سال‌های گذشته به موقع اعلام نمی‌شد و در برخی مواقع حتی پس از کشت محصولات کشاورزی اعلام شد. مشکل اصلی علاوه بر اعلام در زمان نامناسب، تعیین نرخ‌های بسیار پائین‌تر نرخ خرید محصولات راهبردی بود که ضربه خطرناکی به تولید می‌زد. در برخی سال‌ها از جمله سال ۱۴۰۰، کشور مجبور به واردات ۸ میلیون تن گندم شد که مهم‌ترین عامل آن از نگاه کارشناسان، تعیین نامناسب نرخ خرید تضمینی بود.
در برخی مواقع اعلام قیمت خرید تضمینی گندم در دولت قبلی و سالیان گذشته با هفت ماه تاخیر اعلام می‌شد. کشاورزها وقتی نمی‌دانستند که قیمت تضمینی چند است محصولات کشاورزی دیگری همچون کلزا، جو و در برخی مناطق خوش آب و هوا هندوانه کشت می‌کردند و این درحالی بود که گندم از قدیم‌الایام یک محصول استراتژیک شناخته شده بود و با این کار به تولید ضربه می‌خورد و برای واردات این محصول ارز زیادی از کشور خارج می‌شد.
عدم اعلام به موقع قیمت خرید تضمینی؛ دست‌آویزی برای دلال‌ها
از طرفی نیز عمده کشاورزان از قشر ضعیف اقتصادی هستند و وقتی قیمت برای آن‌ها مشخص نبود نمی‌توانستند تولیدات مناسبی داشته باشند و در این میان شاهد حضور دلال‌هایی بودیم که محصولات آن‌ها را پیش‌خرید می‌کردند که در بسیاری از مواقع حتی به نفع کشاورز نبود و این امر حتی موجب می‌شد که دولت نتواند به میزان کافی خرید تضمینی داشته باشد.
حتی بر اساس نظر کارشناسان کشاورزی، برخی کشاورزان با دریافت تسهیلات بانکی اقدام به کشت محصول در سال زراعی می‌کنند و برخی دیگر به سبب کاهش قدرت خرید به جای مصرف ۲۰۰ کیلو کود در هر هکتار، ۱۰۰ کیلو استفاده می‌کند که این امر بر تولید اثر می‌گذارد که در دولت سیزدهم میزان تاخیر در اعلام قیمت خرید تصمینی گندم کاهش یافت.
روند افزایشی خرید تضمینی گندم طی دو سال اخیر
طی دو سال گذشته خرید تضمینی گندم روند افزایشی را طی کرده است و در سال ۱۴۰۰ خرید تضمینی گندم چهار میلیون و ۵۰۰ هزار تن بود، اما در سال ۱۴۰۱ این عدد به ۷.۵ میلیون تن و در سال ۱۴۰۲ به ۱۰.۴ میلیون تن رسید.
با روی کار آمدن دولت سیزدهم قیمت خرید تضمینی گندم از کیلویی ۵۰۰۰ تومان ابتدا به ۷۵۰۰ تومان افزایش یافت و سپس با آغاز جنگ اوکراین و روسیه و تغییر قیمت‌های جهانی، در ابتدای سال ۱۴۰۱ قیمت‌ها به ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومان و مجدد این رقم به ۱۳ هزار تومان افزایش یافت تا کشاورزان متضرر نشوند.
رشد چشمگیر قیمت خرید تضمینی گندم از کشاورزان در دولت سیزدهم نسبت به دولت‌های گذشته باعث افزایش قابل توجه تولید این محصول راهبردی شد تا جایی که سال ۱۴۰۱ بیش از ۷.۵ میلیون تن گندم از کشاورزان خریداری شد. برای تعیین نرخ خرید تضمینی گندم در سال ۱۴۰۲ نیز با توجه به نرخ تورم و افزایش هزینه‌های تولید، دولت نیز برای حمایت از تولیدکنندگان به دنبال افزایش منطقی نرخ خرید گندم بود تا جایی که بر اساس «بسته سیاست حمایت قیمتی و غیرقیمتی محصول گندم» مبنی بر قیمت تضمینی گندم به مبلغ ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومان و یک‌هزار و ۵۰۰ تومان یارانه کاشت (تأمین بخشی از هزینه‌های کود و بذر) و به منظور افزایش انگیزه تولید در کشاورزان، رعایت قیمت نسبی محصولات اساسی کشاورزی و تعادل‌بخشی در الگوی تولید، جزء (۳) به ذیل بند (الف) «سیاست حمایت غیرقیمتی» مصوبه مذکور، مبلغ ۲۰۰۰ تومان به ازای هر کیلوگرم گندم تحویلی به عنوان «جایزه تحویل گندم» نیز مقرر شد پرداخت شود.
افزایش ۲۵۰ درصدی خرید تضمینی گندم در دولت سیزدهم
با نگاهی اجمالی به خرید تضمینی گندم قبل از سال ۱۴۰۰ و پس از آن نشان می‌دهد که این نرخ با افزایش ۲۵۰ درصدی همراه بوده است؛ همچنین وزارت جهاد کشاورزی با کمک شرکت بازرگانی دولتی و سازمان تعاون روستایی سال زراعی ۱۴۰۱ که شهریور ماه ۱۴۰۲ به پایان رسید حدود ۱۰ میلیون و ۴۰۰ هزار تن گندم به نرخ ۱۵ هزار تومان از کشاورزان خریداری کردند و میزان تولید گندم نیز به حدود ۱۳ میلیون و ۵۰۰ هزار تن رسید. در نهایت نیز قیمت خرید تضمینی گندم برای سال ۱۴۰۳ به ۱۷ هزار و ۵۰۰ تومان افزایش یافت تا بتواند امنیت غذایی را تامین کند و این امر سبب شد که سیلوهای ما مملو از گندم باشد و در این زمینه به امنیت برسیم.
در نتیجه اقدامات انجام شده، وزارت جهاد کشاورزی، عملکرد شاخص خود در بخش کشاورزی کشور، از ابتدای دولت سیزدهم تا پایان سال ۱۴۰۲ را ارائه کرد و از افزایش ۱۲۹ درصدی خرید تضمینی و ۲۲ درصدی صادرات محصولات کشاورزی از ابتدای دولت سیزدهم تا پایان سال ۱۴۰۲ خبر داد.
