به گزارش اقتصاد نگار زهرا مجتهد نوشت :
اهمیت حرکت ایران به سمت اقتصاد غیرنفتی بیش از هر زمان دیگری احساس می شود. در این پیوند بخش صنعت و معدن برای ایران به عنوان صنعتی استراتژیک، نقش مهمی در تحقق این مهم دارد.
از آنجایی که توسعه اقتصاد غیرنفتی ایران یکی از سیاست‌هایی است که با هدف کاهش آسیب‌پذیری اقتصاد از بحران‌ها و چالش‌های احتمالی در کشور هدف گذاری شده، بنابراین بخش صنعت و معدن می‌تواند نقش پررنگی در تحقق آن ایفا کند. در این مسیر اما استراتژی پیش روی صنعت فولاد می تواند نقشه راهبردی مناسبی برای دستیابی به هدف مزبور باشد.
با توجه به غنای منابع طبیعی در کشور، گام اولیه توسعه با وجود پتانسیل بالایی که ایران دارد در همین مرز و بوم مستتر است.
توسعه صنعت فولاد ایران نیازمند یک رویکرد جامع و استراتژیک است که شامل توسعه زنجیره ارزش، بهبود زیرساخت‌ها، استفاده از فناوری‌های نوین، توسعه صادرات و حمایت از بخش خصوصی می‌شود. با اجرای این استراتژی‌ها، ایران می‌تواند به یکی از بزرگترین تولیدکنندگان فولاد در جهان تبدیل شود.
توسعه زنجیره ارزش فولاد به معنای ایجاد و بهبود فرآیندها و مراحل مختلف تولید فولاد از استخراج سنگ آهن تا تولید محصولات نهایی است. در حال حاضر زنجیره ارزش فولاد ایران در مقطعی قرار دارد که نیازمند تامین همه‌جانبه از دو منظر تامین ماده اولیه و بهبود زیرساخت هاست. این در حالی است که ایران برای تامین ماده اولیه و تدوام آن نیازمند توسعه اکتشافات معدنی است. براساس اعلام سازمان زمین شناسی تاکنون تنها در سه دهم درصد از مساحت کشور فعالیت اکتشافی انجام شده است و مجموع سرمایه‌گذاری‌ها در این بخش توسط بخش دولتی و خصوصی نزدیک به ۵۰ میلیارد دلار است.
در برنامه هفتم توسعه سالانه ۵ میلیون متر حفاری پیش بینی شده که تاکنون درمجموع ۴.۸ میلیون متر حفاری اکتشافی در ایران به انجام رسیده است.
نبود سند استراتژیک اکتشاف مواد معدنی و عدم تعیین ناظر قوی بر اجرای آن، یکی از بزرگترین مشکلاتی است که فعالیت در این بخش را تحت تاثیر داده است.
با توجه به وضع عوارض صادراتی روی محصولات معدنی، انتظار می‌رود میزان استخراج سالیانه هر محصول و نیاز کشور به مواد معدنی برای تکلیف میزان فعالیت معدنکاران در این بخش روشن باشد. اما نبود سند استراتژیک، در عمل مانع توسعه فعالان معدنی در کشور شده است.
از سوی دیگر از ۱۱ سال گذشته طرح جامع فولاد تدوین شد و اتفاقات رقم خورده در دهه ای که گذشته متناسب با آن طرح شکل گرفت، این در حالی است که برای توسعه صنعت فولاد و دستیابی به هدف تولید ۵۵ میلیون تن فولاد به دلیل عدم پیوستگی اطلاعات میان دستگاه های مزبور شاهد عقب ماندگی از برنامه پیش بینی شده هستیم.
با وجود منابع طبیعی غنی در ایران، اما عدم تامین به موقع مواد اولیه، قیمت‌گذاری دستوری، تحریم ها و انحصار فناوری، بحران بی آبی و کمبود انرژی از دلایل جاماندگی از برنامه تدوین شده است.
این برنامه در سال های اخیر به دلیل کمبود گاز و برق در صنایع نیازمند بازنگری است، زیرا صنعت فولاد یکی از پایه‌های اصلی اقتصاد ایران است و توسعه آن می‌تواند به رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال کمک کند. چنانچه موانع یادشده رفع شود، مراحل چگونگی توسعه صنعت فولاد ایران در سال‌های آینده به شرح ذیل است:
1. بهبود زیرساخت‌ها: توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل و انرژی برای حمایت از صنعت فولاد ضروری است. بهبود شبکه‌های ریلی و جاده‌ای و افزایش ظرفیت تولید برق و گاز می‌تواند به کاهش هزینه‌های تولید و افزایش رقابت‌پذیری کمک کند.
2. استفاده از فناوری‌های نوین: استفاده از فناوری‌های پیشرفته مانند هوش مصنوعی، اینترنت اشیا (IoT) و تحلیل داده‌ها می‌تواند به بهینه‌سازی فرآیندهای تولید، کاهش ضایعات و افزایش بهره‌وری کمک کند. همچنین، فناوری‌های سبز می‌توانند به کاهش اثرات زیست‌محیطی و افزایش پایداری کمک کنند.
3. توسعه زنجیره ارزش: یکی از استراتژی‌های اصلی در صنعت فولاد ایران، توسعه زنجیره ارزش از استخراج سنگ آهن تا تولید محصولات نهایی است. این استراتژی شامل افزایش ظرفیت تولید کنسانتره، گندله، آهن اسفنجی و فولاد خام می‌شود.
4. حمایت از بخش خصوصی: حمایت از سرمایه‌گذاری‌های بخش خصوصی در صنعت فولاد می‌تواند به افزایش رقابت‌پذیری و نوآوری در این صنعت کمک کند. ایجاد تسهیلات مالی و کاهش موانع بوروکراتیک می‌تواند به جذب سرمایه‌گذاری‌های جدید کمک کند.
5. توسعه صادرات: با توجه به ظرفیت بالای تولید فولاد در ایران، توسعه بازارهای صادراتی یکی از استراتژی‌های مهم است. افزایش کیفیت محصولات و تطبیق با استانداردهای بین‌المللی می‌تواند به افزایش سهم ایران در بازارهای جهانی کمک کند.
۶. آموزش و توسعه نیروی انسانی: توسعه نیروی انسانی ماهر و متخصص از طریق آموزش‌های فنی و حرفه‌ای، می‌تواند به بهبود کیفیت تولید و افزایش بهره‌وری کمک کند. همکاری با دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی برای ارتقای سطح دانش و مهارت‌های کارکنان ضروری است.
همان‌طور که گفته شد توسعه صنعت فولاد ایران نیازمند یک رویکرد جامع و استراتژیک است و با اجرای این استراتژی‌ها (شامل تدوین سند استراتژیک بخش معدن و استراتژی بازنگری شده صنعت فولاد) که هر دو در دست اقدام است، ایران می‌تواند به یکی از بزرگترین تولیدکنندگان فولاد در جهان تبدیل شود و جایگاه خود از رتبه فعلی دهم به رده های ابتدایی ارتقا دهد.
