سایت آذربایجان نیوز در مقاله ای با قلم «تورال هیباتوف» نوشت: ساخت راه‌آهن رشت- آستارا قرار است در سال ۲۰۲۵ آغاز شود و لحظه‌ای مهم در توسعه زیرساخت‌های منطقه‌ای باشد. این پروژه که نزدیک به دو دهه به تعویق افتاد، نشان دهنده یک حلقه مفقود حیاتی در کریدور حمل و نقل بین المللی شمال-جنوب (INSTC)، یک مسیر تجاری استراتژیک است که روسیه، آذربایجان و ایران را به هم متصل می کند.
عدم وجود یک اتصال راه آهن پیوسته به طور قابل توجهی مانع از پتانسیل کریدور شده است و اکثر بارها را وادار به تکیه بر حمل و نقل جاده ای کمتر کارآمد کرده است. این وابستگی رشد اقتصادی را در میان کشورهای شرکت کننده کاهش داده و جاه طلبی آذربایجان را برای تثبیت خود به عنوان یک مرکز ترانزیتی کلیدی محدود کرده است. تصمیم برای پیشبرد ساخت راه آهن فرصت های بسیار زیادی را ارائه می دهد. فراتر از مزایای لجستیکی، این پروژه یک ابتکار جسورانه برای تقویت یکپارچگی اقتصادی عمیق تر و ارتقای ثبات ژئوپلیتیکی در منطقه ای است که اغلب مملو از چالش هاست.
راه آهن رشت – آستارا با چندین دهه تاخیر و بلاتکلیفی مواجه بوده است و طرح هایی برای ساخت آن برای اولین بار بیش از ۲۰ سال پیش ارائه شد. این پروژه که در ابتدا قرار بود در سال ۲۰۲۴ شروع به کار کند، به دلیل مسائل حل نشده دوباره به تعویق افتاد. این ابهامات بر پیچیدگی های همسویی اولویت های سیاسی، مالی و لجستیکی کشورهای درگیر تاکید می کند.
با این حال، تحولات اخیر حاکی از احساس مجدد فوریت است. بنا بر گزارش ها، آماده سازی فنی کامل شده و جای کمی برای تاخیرهای بیشتر باقی می گذارد. این تغییر در حرکت بسیار مهم است، زیرا مزایای بالقوه راه آهن بسیار بیشتر از هزینه های عدم اقدام است. برای ایران، روسیه و آذربایجان راه آهن چیزی بیش از یک پروژه زیرساختی بوده و یک ضرورت استراتژیک است. «مسعود پزشکیان»، رئیس‌جمهور ایران در گفتگو با معاون نخست‌وزیر روسیه راه‌آهن را به عنوان سنگ بنای استراتژی اقتصادی ایران دانست و بر اهمیت آن تاکید کرده است. روسیه نیز با حمایت «ولادیمیر پوتین»، رئیس جمهور این کشور از این پروژه به عنوان بخشی جدایی ناپذیر برنامه تجاری منطقه ای روسیه حمایت کرده است.
پیش‌بینی می‌شود راه‌آهن رشت – آستارا پس از راه‌اندازی، سالانه ۱۵ میلیون تن بار را جابه‌جا کند و ظرفیت آن تا ۳۰ یا حتی ۵۰ میلیون تن افزایش یابد. این اتصال افزایش یافته نه تنها تجارت بین کشورهای شرکت کننده را تقویت می کند، بلکه کریدور شمال جنوب را به عنوان یک جایگزین مناسب برای مسیرهای دریایی سنتی مانند کانال سوئز قرار می دهد. کاهش زمان و هزینه های حمل و نقل می تواند به طور قابل توجهی بر جریان های تجارت جهانی تأثیر بگذارد به ویژه برای کالاهایی که بین اروپا، خاورمیانه و جنوب آسیا حرکت می کنند.
ساختار مالی پروژه نشان دهنده تعهد همه ذینفعان است. روسیه و ایران متعهد شده اند که به طور مشترک برای ساخت این بخش ۱۶۰ کیلومتری سرمایه گذاری کنند و روسیه ۱.۳ میلیارد یورو اعتبار دولتی ارائه کند. در همین حال، آذربایجان برای حمایت از تلاش‌های ایران، وام ترجیحی ۵۰۰ میلیون دلاری اعطا کرده است. این مشارکت ها بر دیدگاه مشترک یکپارچگی اقتصادی و منافع متقابل تأکید می کند. راه‌آهن رشت- آستارا می‌تواند یک بازی ژئوپلیتیکی باشد. راه آهن با ایجاد ارتباط مستقیم زمینی بین روسیه و خلیج فارس، مشارکت استراتژیک روسیه، ایران و آذربایجان را تقویت می کند. این اتصال پیشرفته نه تنها روابط اقتصادی را تقویت می کند، بلکه وزنه تعادلی برای مسیرهای تجاری تحت سلطه غرب فراهم می کند.
برای آذربایجان، این پروژه فرصتی برای تثبیت نقش خود به عنوان یک قطب محوری ترانزیتی فراهم می کند. آذربایجان به عنوان یکی از اجزای حیاتی کریدور شمال جنوب، از افزایش حجم تجارت و افزایش نفوذ منطقه ای سود می برد. راه‌آهن همچنین می‌تواند سرمایه‌گذاری بیشتری را در زیرساخت‌های کشور جذب کند و باعث ایجاد اثر موج‌دار رشد اقتصادی شود.
در سطح جهانی، تکمیل راه آهن انقلابی در زمان حمل و نقل خواهد کرد. محموله می تواند مسافت ۷۰۰۰ کیلومتری سنت پترزبورگ تا بمبئی را تنها در ۱۰ روز طی کند – که کاملاً در تضاد با ۳۰ تا ۴۵ روز مورد نیاز از طریق کانال سوئز است. چنین دستاوردهای بهره وری می تواند کریدور شمال جنوب را به یک مسیر ترجیحی برای معامله گران جهانی تبدیل کند و چشم انداز لجستیکی را تغییر دهد و اتصال اوراسیا را تقویت کند.
در حالی که حرکت مجدد راه آهن رشت- آستارا دلگرم کننده است، چالش ها همچنان باقی است. اراده سیاسی، ثبات مالی و هماهنگی موثر برای دستیابی به هدف عملیاتی ۲۰۲۸ پروژه ضروری است. علاوه بر این، پیمایش در چشم‌انداز پیچیده ژئوپلیتیکی که شامل کشورهای متعدد با منافع مختلف است، نیازمند شفافیت، همکاری و برنامه‌ریزی بلندمدت است. راه آهن رشت – آستارا با وجود تاریخ طولانی خود، مظهر نوید تغییر تحول آفرین است. با بازگشایی پتانسیل کامل کریدور شمال جنوب، راه آهن ارتباط اقتصادی را تقویت و ثبات ژئوپلیتیکی در اوراسیا را تقویت می کند.
با شروع ساخت و ساز، ذینفعان باید در تعهد خود به موفقیت پروژه ثابت قدم بمانند. حمل و نقل ساده، افزایش تجارت و تقویت روابط منطقه ای ارزش تلاش را دارد. راه‌آهن رشت-آستارا پس از دهه‌ها انتظار، تبدیل به سنگ بنای تجارت اوراسیا و نمادی از آنچه می‌توان با چشم‌انداز و عزم مشترک به دست آورد، تبدیل شد.
