به گزارش اقتصاد نگار، بررسی روند رشد اقتصادی ایران در سه سال اخیر نشان می‌دهد که رشد ۴ تا ۵ درصدی این دوره، عمدتاً تحت تأثیر افزایش درآمدهای نفتی و تخلیه شوک کرونا بوده است. این نوع رشد، به دلیل عدم تکیه بر اصلاحات ساختاری و سیاست‌گذاری‌های پایدار، عمق چندانی نداشته و نتوانسته اثرات مثبتی بر شاخص‌های کلان اقتصادی کشور بگذارد.
رشد اقتصادی بدون پشتوانه سیاست‌گذاری
رشد اقتصادی وابسته به نفت، زمانی معنا پیدا می‌کند که درآمدهای حاصل از آن به سایر بخش‌های اقتصادی سرریز کند. در سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۳، افزایش درآمدهای نفتی تأثیر محسوسی بر برخی بخش‌های اقتصادی، از جمله صنعت، گذاشت؛ اما همزمان با تورم سالانه ۴۰ تا ۵۰ درصدی، این رشد عملاً به بهبود معیشت عمومی منجر نشد.
با توجه به اینکه این رشد ناشی از عواملی مقطعی همچون کاهش محدودیت‌های کرونا و افزایش صادرات نفت بوده، پایداری آن با چالش‌های جدی مواجه است. تجربه نشان داده است که رشدهای اقتصادی مبتنی بر منابع طبیعی و بدون اصلاحات ساختاری، در برابر نوسانات اقتصادی و تحریم‌ها شکننده خواهند بود.
اقتصاد ایران در آستانه فشارهای جدید
با نزدیک شدن به سال ۱۴۰۴، چشم‌انداز اقتصاد ایران تحت تأثیر چندین عامل کلیدی قرار دارد:
احتمال بازگشت تحریم‌های شدیدتر:
در صورت اعمال محدودیت‌های جدید بر صادرات نفت، کاهش درآمدهای ارزی می‌تواند رشد اقتصادی را وارد محدوده منفی کند. اگر صادرات نفت ایران به ۱۰۰ هزار بشکه در روز کاهش یابد، رشد اقتصادی می‌تواند به منفی ۵ درصد یا بیشتر برسد.
افزایش ناترازی‌های کلان اقتصادی:
مشکلاتی همچون بحران صندوق‌های بازنشستگی، ناترازی در منابع آبی و فرونشست خاک، در صورت عدم مدیریت صحیح، می‌توانند به بحران‌های چندلایه‌ای در اقتصاد کشور تبدیل شوند.
تورم بالای ۵۰ درصدی در سناریوی فشار حداکثری:
اگر تحریم‌های جدید به‌صورت گسترده اجرا شوند، فشارهای تورمی افزایش خواهد یافت و نرخ تورم می‌تواند از مرز ۵۰ درصد عبور کند.
نیاز به اصلاحات اساسی در سیاست‌های اقتصادی
اقتصاد ایران در نقطه‌ای حساس قرار دارد. در حالی که رشد اقتصادی سه سال اخیر عمدتاً تحت تأثیر عوامل موقتی بوده، تداوم آن بدون اصلاحات اساسی دشوار خواهد بود. مدیریت ناترازی‌های کلان، کاهش وابستگی به نفت و اجرای سیاست‌های پایدار اقتصادی، از جمله اقداماتی هستند که می‌توانند مسیر آینده اقتصاد ایران را تعیین کنند. در غیر این صورت، کشور با چالش‌های عمیق‌تری در سال‌های آینده مواجه خواهد شد.
