سید عباس حسینی ؛ پژوهشگر صنعت فولاد
از آن جایی که برخی صنایع پیشران در کشورهای مختلف دنیا همواره با معضلاتی چون آسیب زایی به محیط زیست هدر رفت منابع طبیعی و …. روبرو بوده است ، دولت ها و نهادهای سیاستگذار از دوره ای به بعد تصمیم گرفتند که چشم انداز جدیدی را برای رشد و توسعه کمی و کیفی محصولات صنعتی و معدنی تعریف و تدوین کنند . در این راستا یکی از مهمترین و کلیدی ترین صنایع که در سال های اخیر دست خوش تحولات بسیاری شده ، صنعت فولاد است .آن چه امروز تحت عنوان تولید فولاد سبز در دنیا شناخته می شود، بنا بر ضرورتی شکل گرفته که آسیب های آن از چند دهه قبل از منظر زیست محیطی و تولید آلاینده ها آشکار شده بود. از این رو فولاد سبز نه تنها فصل جدیدی را برای تولیدات محصولات مختلف فولادی رقم زده بلکه الگویی را برای بسط و تسری به سایر صنایع مهم و زیر بنایی در پیش رو قرار داده است .
نگاهی به وضعیت فولاد سبز در ابعاد جهانی
امروزه تولید فولاد سبز یک تعهد جهانی به شمار می رود و در این راستا کشورهای مختلف تولید کننده فولاد در جهان باید تا سال ۲۰۶۰ میلادی نسبت به بازبینی فرآیند های تولیدی خود اقدام کنند . به طور دقیق تر منظور از تولید فولاد سبز تولید محصول یا محصولات مرتبط با صنعت فولاد است که کمترین انتشار گازهای گلخانه ای یا سایر آلودگی ها را داشته باشند .
برخی آمارها حکایت از آن دارد که تولید فولاد پس از تولید برق در رتبه دوم آلودگی وموجب انتشار گازهای گلخانه ای در سطح جهان قرار دارد .
ازآنجایی که صنعت فولاد یکی از تولید کنندگان دی اکسید کربن در جهان شناخته می شود و طبق برآوردها بین ۷ تا ۹ درصد از کل دی اکسید کربن منتشر شده را در سراسر دنیا به طور سالانه تولید می کند ،این ضرورت به وجود آمد که تغییراتی در مسیر تولیدات این صنعت بر طبق یک برنامه سیاستی کلان به وجود بیاید . از این رومجموعه ای از سیاست ها و قوانین برای جایگزینی فرآیند تولید فولاد کم کربن در دستور کار قرار گرفت . در این چار چوب فولاد سازان بزرگ جهان در نقاط مختلف دنیا برای اعمال سیاست کاهش گرمایش تلاش ها و برنامه هایی را تدوین وعملیاتی کردند . بر اساس بررسی ها ، کارخانه های فولادی به دو صورت مستقیم و غیر مستقیم سبب تولید آلایندگی می شوند . در شکل مستقیم از طریق تولید گاز دی اکسید کربن کارخانه های ذوب این اتفاق می افتد و در حالت غیر مستقیم به وسیله نیروگاه های برق ، گاز آلاینده تولید می شود که هر دو این موارد تبعات محیط زیستی خاص خود را در پی دارد . از این منظر این ضرورت وجود داشت که منشا آلودگی ها در تولید فولاد شناسایی شود . طبق بررسی های جهانی ، آلایندگی در صنعت فولاد بیشتر مربوط به ذوب است و این در حالی است که واحد های نورد به علت استفاده از گاز طبیعی آلایندگی کمتری دارند . در فرآیند تولید فولاد خام حجم بالایی از گاز دی اکسید کربن به عنوان یک گاز گلخانه ای تولید می شود که به ازای تولید هر تن فولاد خام ۶ تا ۱۸ کیلوگرم گاز دی اکسید کربن تولید می شود و نرخ تولید آن به نوع و ترکیب بار کوره بستگی دارد .در یک نگاه کلان تر اما باید به این موضوع توجه کرد که فولاد سبز تنها با کاهش آلودگی هوا حاصل نمی شود ، بلکه فرآیند تولید این فلز استراتژیک باید به آلودگی آب و خاک نیز منتج نشود . بنابراین با این دیدگاه در بحث تولید فولاد مهم ترین مساله توجه به صرفه جویی انرژی حفظ محیط زیست است . با توجه به این تعاریف ، فولاد سبز به این معنی است که فولادی سازگار با محیط زیست تولید شود تا کمترین عوارض و آلودگی را برای هوا ، آّب وخاک ایجاد کند .
ایران بازیگر کلیدی تولید فولاد
یکی از رخدادهای ارزشمندی که در حال حاضر پیش روی صنایع بزرگ وپیشران ایران قرار دارد ، حرکت این صنایع به سمت ارتقای بازدهی ، صرفه جویی در حوزه انرژی و تولید محصول به روش هایی است که در آن آلودگی های زیست محیطی کمتری تولید می شود . ایران همچنین به عنوان یکی از بازیگران کلیدی تولید فولاد در دنیا در میان ۱۰ تولید کننده بزرگ فولاد دنیا قرار دارد که این امر ضرورت حرکت به سمت تولید محصولات مرتبط با فولاد سبز را بیشتر آشکار می کند . البته ایران در مسیر دستیابی به فرایند تولید فولاد سبز ، با فرصت ها تهدید هایی به طور همزمان مواجه است . از جمله این فرصت ها این است که ایران با برخورداری از منابع بالقوه ذخایر معدنی و موقعیت ژئوپلتیکی مناسب ، پتانسیل بالایی برای توسعه صنعتی از جمله توسعه در صنعت فولاد دارد . با این حال ، کشورمان برای تبدیل این پتانسیل ها به فرصت های عینی نیازمند سرمایه گذاری در زمینه دانش و فناوری های نوین است که در حلقه های میانی و حلقه های پایانی به فرآیند تولید فولاد سبز آغاز شده و شرکت ها در مرحله برنامه ریزی و حتی برخی اقداماتی را نیز انجام داده اند .
چشم انداز فولاد سبز در ایران
با توجه به مسائل عنوان شده تولید فولاد سبز به یکباره امکان پذیر نیست ، و بلکه نیاز به سرمایه گذاری گسترده دارد که بخش خصوصی به تنهایی از عهده آن بر نمی آید . از این رو در این زمینه حمایت دولت و نهاد های متولی معدنی کشور را میطلبد .
با توجه به نگاه ویژه ای که در دولت وجود دارد و توسعه پایدار در صنعت فولاد از اهمیت ویژه ای برخوردار است در خصوص رسیدن به فولاد سبز نیز حرکت هایی صورت گرفته که بر اساس شواهد امر وآمارهایی که از سوی شرکت ها منتشر شده نشان می دهد که حرکت در مسیر فولاد سبز آغاز شده و توسعه آن با توجه به رتبه ای که ایران در تولید فولاد دارد عزمی جدی را می طلبد که نشانه های آن در صنعت فولاد مشهور است .
