به گزارش اقتصادنگار – یکی از مهم‌ترین ابزارهای اقتصادی کشورهای نفتی برای حفظ منابع طبیعی و تأمین رفاه نسل‌های آینده، صندوق‌های ذخیره درآمدهای نفتی است. این صندوق‌ها با هدف جلوگیری از وارد شدن تمام درآمدهای نفتی به بودجه دولت و همچنین مقابله با بیماری هلندی، ایجاد می‌شوند. این گزارش به مقایسه صندوق توسعه ملی ایران با صندوق‌های مشابه در کشورهای نفت‌خیز می‌پردازد و نشان می‌دهد که برخی از این کشورها منابع بسیار بیشتری را برای آیندگان خود کنار گذاشته‌اند.
صندوق توسعه ملی ایران
صندوق توسعه ملی ایران در سال ۱۳۸۹ تاسیس شد تا درآمدهای نفتی کشور را برای نسل‌های آینده حفظ کند. این صندوق، همانند دیگر صندوق‌های جهانی، با استفاده از بخشی از درآمدهای نفتی، به سرمایه‌گذاری در پروژه‌های مختلف پرداخته و سعی در کسب سود از این طریق دارد. طبق آخرین آمار، ارزش صندوق توسعه ملی ایران در آذرماه ۱۴۰۲ به ۱۷۲ هزار میلیارد دلار رسیده است.
این صندوق علاوه بر ایجاد درآمد، در زمان بحران‌ها به دولت کمک می‌کند. اما یکی از چالش‌های بزرگ این صندوق، بدهی‌های معوق دولت به آن است. این بدهی‌ها همچنان به‌طور کامل تسویه نشده و در برخی موارد با تهاتر نفت یا حقوق بهره‌برداری از منابع نفتی، تسویه خواهد شد.
صندوق‌های مشابه در کشورهای نفت‌خیز
کشورهای دیگر نفت‌خیز، صندوق‌های مشابهی را زودتر از ایران ایجاد کرده‌اند. کویت، به‌عنوان اولین کشور نفتی، صندوق ذخیره نفتی خود را در سال ۱۹۵۳ تأسیس کرده و ارزش آن اکنون به ۹۲۳ میلیارد دلار می‌رسد. در مقابل، عمان با کمترین ارزش صندوق در میان کشورهای نفتی، تنها ۵۰ میلیارد دلار در اختیار دارد.
از سوی دیگر، نروژ با سرمایه‌گذاری‌های متعدد در بازارهای جهانی، موفق شده است بزرگ‌ترین صندوق نفتی جهان را با ارزش ۱۷۴۰ میلیارد دلار تشکیل دهد. این صندوق از سال ۱۹۹۰ تأسیس شده و به یکی از موفق‌ترین نمونه‌های مدیریت درآمدهای نفتی تبدیل شده است.
کشورهای عربی نظیر قطر، امارات و عربستان سعودی نیز صندوق‌های نفتی خود را تأسیس کرده‌اند که به ترتیب ارزش‌هایی معادل ۵۲۶ میلیارد دلار، ۱۰۵۷ میلیارد دلار و ۹۳۰ میلیارد دلار دارند. تفاوت‌های اساسی میان این صندوق‌ها و صندوق توسعه ملی ایران، به نوع حکمرانی، سال تأسیس و رویکردهای سرمایه‌گذاری آن‌ها بستگی دارد.
نتیجه‌گیری
در مجموع، کشورهای نفتی از جمله نروژ و کویت موفق شده‌اند منابع مالی بزرگی برای آیندگان خود ذخیره کنند. در حالی که ایران با وجود داشتن منابع نفتی عظیم، نتواسته است به این اندازه سرمایه برای نسل‌های آینده خود اختصاص دهد. بنابراین، توجه به نحوه حکمرانی و سرمایه‌گذاری‌های بهینه در صندوق‌های نفتی می‌تواند نقشی کلیدی در تأمین رفاه آینده ایفا کند.
