سرنوشت ۹۲۳ هزار میلیارد تومان اعتبار حمایتی در بودجه ۱۴۰۴

به گزارش اقتصادنگار – روایت از دل بودجه آغاز می‌شود؛ جایی که عددها نجومی‌اند و وعده‌ها پرزرق‌وبرق. در لایحه بودجه سال ۱۴۰۴، رقم اعتبارات حمایتی با جهشی ۴۱ درصدی نسبت به سال قبل، به ۹۲۳ هزار میلیارد تومان رسیده است؛ رقمی معادل ۱۷ درصد کل بودجه عمومی کشور. اما یک سؤال حیاتی پیش روی کارشناسان و مردم قرار دارد: چرا با وجود این هزینه هنگفت، فقر کاهش نمی‌یابد؟
کافی هست، اما بی‌اثر است
مرکز پژوهش‌های مجلس صراحتاً اعلام کرده که منابع موجود در نظام حمایتی کشور برای کاهش فقر «کافی» هستند. پس چرا نتیجه نمی‌دهند؟ پاسخ در نحوه توزیع نهفته است. ۸۳ درصد این اعتبارات، در قالب یارانه نقدی، یارانه نان و دارو به‌طور همگانی پرداخت می‌شوند. یعنی صرف‌نظر از سطح نیاز، همه دریافت می‌کنند. نتیجه؟ گسترش منابع بدون هدف‌گیری دقیق، شبیه به پاشیدن آب بر سنگ تشنه است.
فقر هدف‌گذاری نمی‌شود
در حالی که فقط ۱۷ درصد از کل اعتبارات حمایتی به طرح‌های هدفمند مانند مستمری مددجویان یا مقابله با سوءتغذیه کودکان اختصاص یافته، بخش اعظم پول در قالب یارانه‌هایی هزینه می‌شود که نه دهک‌های فقیر را توانمند می‌کند، نه ثروتمندان را حذف می‌سازد. این یعنی سیاست‌گذار همچنان از ابزار «توزیع» به جای «اصلاح» استفاده می‌کند.
نکات مورد توجه
یارانه نان در سال آینده یکی از بزرگ‌ترین منابع بلعنده بودجه خواهد بود. این در حالی است که کسری مزمن هدفمندی‌ها، باعث فشار بر سایر بخش‌ها شده است؛ از جمله بودجه‌های عمرانی که ستون فقرات توسعه‌اند. نتیجه آن است که هزینه بی‌اثر بودن سیاست‌های حمایتی، نه فقط در فقر، بلکه در عقب‌ماندگی زیرساختی هم خود را نشان می‌دهد.
چه باید کرد؟
پیشنهاد مرکز پژوهش‌ها روشن است: یارانه نقدی به‌عنوان پایه‌ای از حمایت‌ها حفظ شود، اما طرح‌هایی مانند کالابرگ الکترونیکی تنها برای گروه‌های خاص شامل فقیرترین خانوارها، خانواده‌های دارای کودک زیر ۶ سال یا افراد تحت پوشش نهادهای حمایتی اجرا شود. به بیان دیگر، اصلاح به‌جای انباشت؛ هدفمندی به‌جای فراگیری. به هر روی  به نظر می رسد۹۲۳ هزار میلیارد تومان، عدد کوچکی نیست؛ اما اگر مسیر تخصیص آن اصلاح نشود، فقر باقی خواهد ماند و حتی ساختاری‌تر خواهد شد. تجربه سال‌های اخیر نشان داده که بدون هدف‌گذاری دقیق، حتی بزرگ‌ترین بودجه‌ها هم تنها نقش مُسکن دارند، نه درمان.