ضرورت توجه به صادرات غیرنفتی در بزنگاه امروزی

به گزارش اقتصادنگار- در هفتمین دوره نمایشگاه توانمندی‌های صادراتی ایران، «ایران‌اکسپو ۱۴۰۴»، اقتصاد ایران با نگاهی دوباره به نقش صادرات غیرنفتی به میدان آمده است. در فضایی که زنجیره‌های عرضه جهانی در حال بازتعریف مسیرهای خود هستند و رقابت در بازارهای منطقه‌ای شکل تازه‌ای به خود گرفته، این نمایشگاه نه‌فقط ویترینی از توانمندی‌های صنعتی و فناورانه کشور، بلکه بستری برای سنجش موقعیت ایران در معادله‌ی نوین تجارت جهانی است.
بر اساس داده‌های ارائه‌شده از سوی محمدجواد عسگری، معاون وزیر اقتصاد و رئیس‌کل گمرک ایران، در سال ۱۴۰۳ میزان صادرات غیرنفتی کشور (با حذف نفت خام، برق، خدمات فنی‌مهندسی و تجارت چمدانی) به ۵۷ میلیارد و ۸۴۴ میلیون دلار رسیده که نسبت به سال قبل رشد ۱۵.۶ درصدی را نشان می‌دهد. همزمان، واردات با رقم ۷۲ میلیارد و ۳۷۵ میلیون دلار، رشد ۸.۲ درصدی داشته است.
اما آن‌چه اهمیت مضاعف دارد، تغییر در ترکیب وزنی تجارت خارجی است: در سال گذشته، ۱۵۱ میلیون و ۹۷۱ هزار تن کالا از کشور صادر و در مقابل، تنها ۳۹ میلیون و ۲۵۸ هزار تن کالا وارد کشور شده است. این ارقام از یک افزایش ۱۰ درصدی در وزن صادرات و کاهش ۱ درصدی در وزن واردات خبر می‌دهند؛ نشانه‌ای از گسترش صادرات اقلام عمدتاً تولید داخل، و حرکت تدریجی به سمت تراز وزنی مثبت در تجارت خارجی.
پتروشیمی‌ها همچنان ستون فقرات صادرات غیرنفتی ایران باقی مانده‌اند. در سال گذشته، ۶۱ میلیون و ۶۴۴ هزار تن انواع محصولات پتروشیمی به ارزش ۲۴ میلیارد و ۹۱۴ میلیون دلار صادر شده است—رشد ۲۷ درصدی در وزن و ۲۸ درصدی در ارزش، که نشان‌دهنده تداوم تقاضای منطقه‌ای و مزیت‌های قیمتی این بخش در بازارهای جهانی است.
سه قلم اصلی صادراتی نیز همچنان به منابع هیدروکربوری وابسته‌اند:
گاز طبیعی مایع با ۶ میلیارد و ۸۶۶ میلیون دلار
پروپان مایع با ۳ میلیارد و ۶۳۵ میلیون دلار
بوتان مایع با ۲ میلیارد و ۲۱۱ میلیون دلار
این آمارها گرچه از اتکای پایدار به انرژی حکایت دارد، اما در عین حال، فرصت‌هایی را برای توسعه زنجیره ارزش و فرآوری بیشتر در داخل کشور گوشزد می‌کند.
در بخش مقاصد صادراتی، چین، عراق، امارات، ترکیه، پاکستان، افغانستان و هند به ترتیب در صدر لیست شرکای تجاری ایران قرار دارند. صادرات ۱۴.۸ میلیارد دلاری به چین و ۱۱.۹ میلیارد دلاری به عراق بیانگر وزن بالای این دو اقتصاد در نقشه تجارت خارجی ایران است—نقشه‌ای که در سال‌های آینده، با ورود به پیمان‌های منطقه‌ای نظیر سازمان همکاری شانگهای و تلاش برای تقویت زیرساخت‌های لجستیکی، می‌تواند چهره‌ای تازه بیابد.
دراولین روز برگزاری ایران‌اکسپو ۱۴۰۴، یک پرسش کلیدی پیش‌روی سیاست‌گذار قرار دارد: آیا می‌توان از این نمایشگاه فراتر از یک رویداد تبلیغاتی، به‌مثابه یک “زیرساخت نرم” برای بازطراحی استراتژی صادراتی ایران بهره گرفت؟ پاسخ به این پرسش در گرو آن است که تا چه اندازه بتوان از دل اعداد و نمودارها، صدای بازار جهانی را شنید، و مسیر آینده را نه براساس داشته‌های دیروز، بلکه فرصت‌های فردا ترسیم کرد.