به گزارش اقتصاد نگار به نقل از ایسنا، اختلاف مصرف گاز طبیعی در فصل گرم و سرد سال به‌صورت میانگین ماهانه، به بیش از ۲۲۰ میلیون مترمکعب در روز می‌رسد و در صورت ادامه روند کنونی، کشور با چالش جدی‌تری در تأمین گاز به‌ویژه در فصل سرد سال روبه‌رو خواهد شد.
حل مسئله ناترازی از دریچه عرضه و تقاضا و مدیریت مصرف خواهد بود، یکی از مهم‌ترین راهکارهای حل مسئله ناترازی فصلی گاز از سمت عرضه، استفاده از ذخیره‌سازی گاز طبیعی است که افزون بر حل مسئله ناترازی فصلی، به پایداری و امنیت تأمین گاز و مدیریت شبکه انتقال کمک می‌کند. به‌صورت میانگین ظرفیت ذخیره‌سازی گاز طبیعی در دنیا ۱۱ درصد از کل مصرف گاز است.
این نسبت در کشورهای اروپایی به‌طور میانگین ۲۳ درصد و در ایران تنها ۱.۴ درصد است. هم‌اکنون مجموع حجم ذخیره‌سازی گاز در کشور سالانه ۳.۵ میلیارد مترمکعب است که در فصل سرد، روزانه حدود ۲۰ میلیون مترمکعب از محل این ذخیره‌سازی استفاده می‌شود. برنامه‌ریزی شده تا در قالب برنامه هفتم توسعه، حجم ذخیره‌سازی زیرزمینی و روزمینی به پنج درصد نیاز گاز کل کشور برسد. به این صورت که اگر حجم گاز مصرفی کل کشور ۲۲۰ میلیارد مترمکعب باشد، بتوانیم ۱۱ میلیارد مترمکعب گاز ذخیره‌شده داشته باشیم، اگر چه کشورهای دیگر حدود ۱۰ درصد از منابع را در مخازن زیرزمینی و روزمینی ذخیره می‌کنند و ایران نیز باید به‌تدریج حجم ذخیره‌سازی را افزایش دهد.
باتوجه به ناترازی گاز در کشور و کاهش تخصیص گاز به صنعت از سال گذشته وزارت نفت تمهیداتی را درنظر گرفت، در همین راستا نیز شیوه‌نامه‌ای تهیه که اواسط اردیبهشت ماه از سوی وزیر نفت ابلاغ شد، در قالب این شیوه‌نامه، کارخانه‌ها به‌ویژه صنایع عمده و انرژی‌بر، می‌توانند نسبت به احداث تأسیسات ذخیره‌سازی روزمینی گاز اقدام کنند.
شرکت ملی گاز ایران در شش ماه نخست سال، گاز بیشتری با تعرفه کنونی به آنها اختصاص می‌دهد. این صنایع گاز را به ال‌ان‌جی، سی‌ان‌جی و اس‌ان‌جی تبدیل و در فصل سرد از آن استفاده خواهند کرد. درواقع شرایطی فراهم شده تا بخش‌های غیردولتی و دولتی که متقاضی سرمایه‌گذاری در این زمینه هستند، بتوانند واحدهایی در نقاط موردنظر خود به شرکت ملی گاز ایران پیشنهاد دهند. اگر پیشنهاد مطرح شده تأیید شد پس از دریافت گاز، آن را به ال‌ان‌جی، سی‌ان‌جی یا اس‌ان‌جی تبدیل می‌کنند و در فصل سرد سال و ایام اوج مصرف گاز به متقاضیان گاز خواهند فروخت.
وزارت نفت خوراک واحدهای ال‌ان‌جی، اس‌ان‌جی و سی‌ان‌جی برای مصرف‌کنندگان را با همان نرخ گاز مشترکان به فروش می‌رساند. بدین صورت که اگر سرمایه‌گذاری، سالانه ۳۰۰ هزار تن ال‌ان‌جی تولید کرد و توانست هر ۳۰۰ هزار تن را به کارخانه‌های فولاد بفروشد، وزارت نفت مقدار خوراک این واحد مینی‌ال‌ان‌جی را با نرخ گاز مصرفی همان صنعت به فروش می‌رساند و این صنایع فقط هزینه تبدیل گاز طبیعی به ال‌ان‌جی را پرداخت خواهند کرد.
تمام سرمایه‌گذاران غیردولتی می‌توانند تقاضاهای خود برای احداث واحدهای مینی ال‌ان‌جی، اس‌ان‌جی و سی‌ان‌جی را به شرکت ملی گاز ایران ارسال و نسبت به تولید ال‌ان‌جی، اس‌ان‌جی و سی‌ان‌جی اقدام کنند و به متقاضیان داخل کشور بفروشند. بر این اساس در چارچوب این شیوه‌نامه، تمام سرمایه‌گذاران غیردولتی می‌توانند تقاضاهای خود برای احداث واحدهای مینی ال‌ان‌جی، اس‌ان‌جی و سی‌ان‌جی را به شرکت ملی گاز ایران ارسال و نسبت به تولید ال‌ان‌جی، اس‌ان‌جی و سی‌ان‌جی اقدام کنند و به متقاضیان داخل کشور بفروشند.
علاوه بر این صنایع هم می‌توانند در مجاورت کارخانه‌های خود با دریافت گاز از شرکت ملی گاز ایران با همان نرخ سوخت یا خوراک خود، اقدام به احداث واحدهای مینی ال‌ان‌جی، اس‌ان‌جی و سی‌ان‌جی کنند و از گاز ذخیره‌شده در زمستان بهره ببرند.
کارخانه‌های سیمان که در فصل سرد سال از نفت‌کوره استفاده می‌کنند، می‌توانند به جای نفت‌کوره از گاز ذخیره‌شده استفاده کنند که یک حرکت زیست محیطی نیز تلقی می‌شود. در عین حال، کارخانه‌هایی که در شعاع کمی از کلانشهرها قرار دارند و اجازه استفاده از نفت‌کوره را نیز در زمستان ندارند، احداث واحدهای مینی ال‌ان‌جی و سی‌ان‌جی برای آنها صرفه اقتصادی قابل‌توجهی دارد.
وزارت نفت از همه مشترکان عمده گاز و واحدهایی که به قطعی گاز در فصل سرد سال حساس هستند، درخواست دارد تقاضاهای خود در این زمینه را به شرکت ملی گاز ایران ارسال کنند. برای این متقاضیان با هماهنگی وزارت نفت موافقت اصولی صادر و در چارچوب شیوه‌نامه‌ای که از سوی وزیر نفت ابلاغ شده از آنها حمایت خواهد شد تا گاز مطمئن و پایداری را برای همه ایام سال داشته باشند. از این روش در بسیاری از کشورها استفاده می‌شود، اما در کشورمان به‌دلیل ارزان بودن قیمت حامل‌های انرژی، مصرف‌کننده توجهی به این مسائل ندارد. ایران باید تجربه جهانی را در این حوزه به‌کار گیرد.
آنطور که مجید چگنی – مدیرعامل شرکت ملی نفت اعلام کرده برای ذخیره‌سازی روزمینی، تا ۵ سال گاز نیم بها به صنایع متقاضی تخصیص می‌یابد و در ۱۹ نقطه تا امروز بحث ایجاد مخازن ذخیره‌سازی روزمینی گاز در نظر گرفته شده است.
امکان واردات ال‌ان‌جی از سوی سرمایه‌گذاران وجود دارد
همسو با تبدیل جمهوری اسلامی به هاب انرژی در منطقه، در قالب این شیوه‌نامه شرایطی فراهم شده تا بخش‌های خصوصی و غیردولتی بتوانند از خارج کشور ال‌ان‌جی خریداری و واحدهای تبدیل ال‌ان‌جی به گاز طبیعی را در مرزهای کشور مانند مرزهای آبی خلیج فارس با هماهنگی شرکت ملی گاز ایران ایجاد کنند و گاز طبیعی را از طریق خطوط شبکه سراسری گاز به مشتریان خود در داخل کشور تحویل دهند.
شرکت ملی گاز ایران تنها هزینه انتقال گاز را دریافت خواهد کرد، بنابراین فرصت بسیار مطلوبی ایجاد شده تا ناترازی گاز از طریق واردات ال‌ان‌جی از سایر کشورها از سوی بخش غیردولتی و خصوصی برطرف شود.
فرمول‌های مربوط به نحوه قیمت‌گذاری خوراک واحدهای مینی ال‌ان‌جی، اس‌ان‌جی و سی‌ان‌جی در شیوه‌نامه موردنظر اعلام شده است تا سرمایه‌گذاران به‌طور کامل مطلع باشند. همچنین همه سرمایه‌گذاران احداث واحدهای یادشده و افرادی که متقاضی واردات ال‌ان‌جی هستند، می‌توانند برای دریافت اطلاعات تکمیلی به شرکت ملی گاز ایران و معاونت برنامه‌ریزی وزارت نفت مراجعه کنند.
مقدار سرمایه‌گذاری به ظرفیت واحدها و نیاز مشترکان بستگی دارد. نکته دیگر این است که در مقابل اگر مشترک عمده مصرف‌کننده گاز اقدام به احداث واحدهای ذخیره‌سازی روزمینی نکند، به‌تدریج تعرفه گاز مصرفی آن برای دوره اوج مصرف در فصل سرد سال افزایش می‌یابد، به‌طوری‌که در ابتدای سال ۱۴۰۳، ۳۰ درصد افزایش گازبها خواهند داشت و تا سال ۱۴۰۵ تا ۵۰ درصد تعرفه آنها در دوره اوج مصرف افزایش می‌یابد.
این پیشنهاد برای اعمال در زمستان سال آینده (۱۴۰۳) داده شده است و واحدهایی که می‌خواهند در این زمینه سرمایه‌گذاری کنند حدود یکسالونیم زمان دارند. این اقدام نیز منطقی است زیرا ارزش گاز و برق در زمان اوج مصرف در همه دنیا بالاتر است. امیدواریم این فرآیند زمینه را برای افزایش بیش از پیش ذخیره‌سازی گاز در کشور فراهم کند.
بازگشت سرمایه در مدت پنج سال
بسیاری از واحدهای صنعتی بزرگ در دوره محدودیت گاز در زمستان برای عدم توقف تولید، آماده خرید گاز تا ۶۰ سنت هستند، یعنی عدم‌النفع تولید برای آنها خسارت‌بار است که حاضرند این گاز را ۱۲ برابر گران‌تر بخرند. ساخت کارخانه مینی‌ال‌ان‌جی حدود یکسالونیم زمان می‌برد. مینی‌ال‌ان‌جی‌ها را می‌توان به‌صورت یک پکیج ساخته‌شده به همراه مخازن خریداری کرد که سرمایه بسیار بالایی نیز نیاز ندارد. در عین حال واحدهای اس‌ان‌جی و سی‌ان‌جی در مدت‌زمان کمتری قابل احداث هستند.
از سوی دیگر هم‌اکنون وزارت نفت با دانشگاه صنعتی شریف و شرکت‌های دانش‌بنیان در حال مبادله قراردادی است تا بتوانیم واحدهای مینی‌ال‌ان‌جی را در داخل کشور بسازیم، بنابراین توانایی ساخت این واحدها در کشور وجود دارد و شرکت‌های متقاضی نیز برای ساخت این واحدها اعلام آمادگی کرده‌اند. وزارت نفت هم گاز مورد نیاز را به این متقاضیان تخصیص داده و قرار است به‌زودی یک واحد مینی‌ال‌ان‌جی ایرانی به‌صورت پایلوت احداث شود، البته این امکان هم وجود دارد که این واحدها از خارج از کشور به‌صورت کارخانه‌ساز، خریداری و نصب شود.
یک اقدام دو سر برد
امین کاوه – کارشناس حوزه انرژی با اشاره به مزیت‌های ذخیره‌سازی گاز توسط صنایع، به ایسنا گفت: باتوجه به اینکه کشور درگیر ناترازی انرژی است و در سال‌های اخیر نیز شاهد زیان بخش صنعت از این ناترازی شده‌ایم، می‌توان ورود بخش صنعت به این حوزه را یک اقدام دوسر برد تلقی کرد.
وی با تاکید بر اینکه اقدام دولت در حوزه ذخیره‌سازی گاز آنطور که باید کافی نبوده است، گفت: ورود بخش صنعت به این حوزه باتوجه به نیازی که در این بخش وجود دارد می‌تواند امری کارآمد باشد و بی‌شک ذخیره سازی گاز به عنوان راهکاری برای حل و فصل موضوع ناترازی مقطعی گاز در زمستان از اهمیت بالایی برخوردار است.
صنایع نیازمند تضامین حمایتی
این کارشناس حوزه انرژی با بیان اینکه صنایع برای ورود به این حوزه نیازمند تضمین حاکمیتی هستند، اظهار کرد: دولت باید تسهیلاتی برای آنها درنظر بگیرد و این تعهد به آنها نیز داده شود که گاز ذخیره‌سازی شده در زمان پیک مورد مصرف آن صنعت قرار می‌گیرد و آنها مجبور به تزریق گاز به شبکه نیستند.
به گفته کاوه در صورتی که صنایع از این موضوع اطمینان حاصل کنند قطعا در این طرح مشارکت خواهند داشت چراکه نبود سوخت زیان‌های سنگینی در فصل زمستان به آنها وارد می‌کند بنابر این درصورت فراهم بودن شرایط صنایع نیز انگیزه کافی برای ورود به این بخش خواهند داشت.
وی با بیان اینکه دولت می‌تواند در قالب قراردادهای چند ساله تخفیف‌هایی را به صورت زمانمند روی گاز ی که در اختیار صنایع برای ذخیره سازی قرار می‌دهد اعمال کند، اظهار کرد: با اجرای طرح‌های تشویقی علاوه بر اینکه منفعت شامل حال صنایع تولیدی می‌شود می‌توان ناترازی گاز در زمستان را نیز مدیریت کرد.
این کارشناس حوزه انرژی با تاکید بر اینکه ایجاد مخازن ذخیره سازی گازی با سرمایه گذاری مستقیم صنایع می‌تواند از تعطیلی این بخش مولد از اقتصاد جلوگیری کند، گفت: صنایع با سرمایه‌گذاری در این بخش ضمن اینکه موتور بخش صنعت را متوقف نمی‌کنند و ارزآوری برای کشور خواهند داشت، در رفع ناترازی‌ها نیز گام برمی‌دارند موضوعی که در بسیاری از کشورهای پیشرفته نیز درحال اجرا است.
به گفته کاوه این طرح تنها در شرایطی که تسهیلات و مشوق‌هایی برای بخش صنعت درنظر گرفته شود قابلیت اجرایی دارد و در این صورت نیز منافع زیادی برای کشور خواهد داشت، باتوجه به اهمیت این موضوع لازم است تا توجه ویژه‌ای نسبت به این مهم وجود داشته باشد.
