به‌گزارش اقتصادنگار به نقل از ایسنا، مصطفی رجبی مشهدی با اشاره موضوع ناترازی تولید و مصرف برق در ایران، اظهار کرد: برق به‌صورت انبوه قابل ذخیره‌سازی نیست؛ بنابراین نیروگاه‌ها باید برقی را تولید کنند که به‌صورت همزمان مصرف شود. اگر حداکثر میزان تولید را در نظر بگیریم و آن را با میزان مصرف مورد نیاز مقایسه کنیم، به این تفاوت “ناترازی” یا کسری تولید برق گفته می‌شود. برای مثال، دیروز که روز تعطیل بوده، تقاضای مصرف برق حدود ۶۶ هزار مگاوات بوده و ما توانسته‌ایم ۵۷ هزار مگاوات از این تقاضا را تأمین کنیم، که به این ترتیب، ناترازی ما حدود ۹ تا ۱۰ هزار مگاوات است.
امسال تقاضا به حدود ۷۹ هزار و ۸۰۰ مگاوات رسید
وی با بیان اینکه در دوره‌هایی مثل تابستان، معمولاً حداکثر تقاضا در تیر و مرداد رخ می‌دهد. امسال تقاضا به حدود ۷۹ هزار و ۸۰۰ مگاوات رسیده است، در حالی که ما حداکثر توانسته‌ایم ۶۳-۶۴ هزار مگاوات برق تأمین کنیم، یعنی حدود ۱۷-۱۸ هزار مگاوات ناترازی داریم، اظهار کرد: با ادامه موج گرمایی در شهریور ماه و استفاده از کولرها، این ناترازی به بیش از ۱۹ هزار و ۷۰۰ مگاوات هم رسید. عمدتاً، اگر بخواهیم وضعیت را بررسی کنیم، باید همان دوره تیر و مرداد را در نظر بگیریم. دلیل افزایش ناترازی در شهریور این است که نیروگاه‌های برق‌آبی معمولاً مطابق برنامه در هر ماه مورد استفاده قرار می‌گیرند و در شهریور ماه، به‌علت نیاز به ذخیره آب برای کشاورزی و مصارف شرب، تولید برق نیروگاه‌های برق‌آبی کاهش می‌یابد.
مدیرعامل توانیر افزود: علاوه بر این، هر ساله بعد از ۲۰ مرداد، معمولاً شکست دمایی در کشور رخ می‌دهد که امسال این اتفاق نیفتاد و تقاضا همچنان بالا بود. در نتیجه، ما بخشی از ظرفیت تولید نیروگاه‌های برق‌آبی را از دست دادیم. به عنوان مثال، در کارون ۳ و ۴ ما در حداقل تولید هستیم یا نمی‌توانیم از ظرفیت کامل این نیروگاه‌ها استفاده کنیم که این موضوع باعث افزایش ناترازی در شهریور ماه شد. به همین دلیل، محدودیت‌هایی در بخش‌های مختلف از جمله صنعت و خانگی ایجاد شد که از این هفته روند کاهشی آن آغاز شده و امیدواریم طی دو سه هفته آینده این ناترازی به حداقل ممکن برسد.
رجبی‌مشهدی با تاکید بر اینکه زمانی که درباره ناترازی صحبت می‌کنیم، بخشی از آن مربوط به تولید است که دولت، وزارت نیرو و بخش خصوصی باید نیروگاه‌های تحت اختیار خود را آماده و مهیا کنند. اما بخشی از آن نیز به مصرف مربوط می‌شود که تنها وزارت نیرو در آن دخالت ندارد و همه مردم و بخش‌های مولد کشور درگیر آن هستند. ، گفت:حتی اگر تمام تلاش‌مان را بکنیم تا مصرف متعارف را پاسخگو باشیم، نمی‌توانیم این میزان مصرفی که امسال اتفاق افتاده را در سال‌های آینده با همین روند مصرف، پاسخ دهیم.
از هر ۴ مشترک، یک مشترک پرمصرف است
وی تصریح کرد: حتماً همکاری مردم و مشترکان بخش‌های مختلف لازم است. در بخش مشترکان خانگی باید گفت که از هر ۴ مشترک، یک مشترک پرمصرف است. این مشترک پرمصرف تقریباً به اندازه آن سه مشترک دیگر که در الگوی مصرف برق هستند، مصرف دارد. این مشترک باید حتماً برنامه‌ریزی کند تا بخشی از برق خود را از انرژی‌های تجدیدپذیر و خورشیدی تأمین کند. اگر بتواند از ذخیره‌ساز استفاده کند، می‌تواند در ساعات اوج مصرف بخشی از برق خود را تأمین کند تا ناترازی به حداقل برسد.
در بخش مشترکان خانگی باید گفت که از هر ۴ مشترک، یک مشترک پرمصرف است. این مشترک باید حتماً برنامه‌ریزی کند تا بخشی از برق خود را از انرژی‌های تجدیدپذیر و خورشیدی تأمین کند.
ناترازی خیلی جدی و بزرگ است
مدیرعامل توانیر با بیان اینکه مصرف برق هم نیازمند مشارکت عمومی است. از طرفی، وزارت نیرو در تلاش است تا جذابیت‌های لازم برای سرمایه‌گذاری در بخش تولید و سایر بخش‌ها ایجاد شود. ما در بخش نیروگاهی فرسودگی داریم، افت توان داریم و در شبکه هم مشکلاتی وجود دارد. این‌ها باید تقویت شوند و با استقبال بخش خصوصی، امیدواریم شرایط برای سال آینده بهبود یابد، اظهار کرد: ناترازی خیلی جدی و بزرگ است. به نظر من، چه ۱۶ هزار و چه ۲۰ هزار مگاوات، هر دو عدد بزرگی هستند. گاهی اوقات مصرف برق برخی از کشورهای همسایه ما در شمال ایران جمعاً به اندازه ناترازی ما نیست. بنابراین تفاوت چندانی از این حیث ندارد. اگر ما تیر و مرداد را که حداکثر میزان تقاضاست و حداکثر تأمین را داریم، به‌عنوان استاندارد در نظر بگیریم، می‌توانیم این اعداد را با سال‌های گذشته مقایسه کنیم. امسال، طبق اطلاعات شرکت مدیریت شبکه برق ایران، این عدد حدود ۱۸ هزار مگاوات است.
به گفته رجبی مشهدی البته در شهریور ماه این عدد به بیش از ۱۹ هزار مگاوات هم رسید، ولی در خرداد ماه این عدد ۱۰ هزار مگاوات بود. اما اگر بخواهیم بر اساس آن برنامه‌ریزی کنیم و خودمان را برای سال آینده آماده کنیم، قطعاً باید سرمایه‌گذاری در بخش‌های تولید، ارتقاء و بهره‌وری نیروگاه‌های موجود به‌طور جدی‌تری صورت گیرد. شاید مهم‌ترین دلیل این باشد که اقتصاد صنعت برق ناتراز است. یکی از دلایل اصلی این ناترازی تعرفه‌های پایین برق است. تعرفه‌ها به گونه‌ای تنظیم شده‌اند که برخی از بخش‌های مولد کشور و بخش خانگی از تعرفه یارانه‌ای استفاده می‌کنند که بسیار پایین است و پاسخگوی نیازهای سرمایه‌گذاری در وزارت نیرو نیست. البته در قانون پیش‌بینی شده که ما مابه‌التفاوت را از دولت طلب کنیم و دولت هم از طریق اسناد خزانه این مبلغ را جبران می‌کند. اما ارزانی برق باعث شده که رشد تقاضای نامتعارفی در این بخش‌ها اتفاق بیفتد.
افزایش ۱۶ درصدی مصرف برق در شمال غرب کشور
وی ادامه داد: یکی از مسائل مهم ناترازی، الگوی مصرف برق است. ما تأکید زیادی بر این موضوع داریم و می‌گوییم که آنهایی که زیر الگو مصرف می‌کنند، تعرفه یارانه‌ای دریافت می‌کنند و تأمین برق آنها به‌صورت مطمئن انجام می‌شود، اما بخش‌هایی که مصرف نامتعارف دارند، مشکلات بیشتری ایجاد می‌کنند. به‌عنوان مثال، در شمال غرب کشور، بر اساس داده‌کاوی‌های امسال، در سال ۱۳۹۹ تنها دو درصد از مردم کولر گازی داشتند، اما امسال این عدد به نزدیک ۱۰ درصد رسیده است. یعنی این میزان ۵ برابر شده است. در این مناطق، که معمولاً سردسیر هستند و استفاده از کولر آبی رایج است، افزایش مصرف کولر گازی به وضوح مشهود است.
مدیرعامل توانیر با بیان اینکه در حال حاضر، حدود ۱۶ درصد افزایش مصرف برق در شمال غرب کشور داریم و در سه استان گرمسیر بوشهر، هرمزگان و خوزستان، حدود ۱۰۰۰ مگاوات افزایش مصرف برق مشاهده شده است، گفت: این اعداد بسیار بزرگ هستند؛ برای مثال، مصرف برق به اندازه یک نیروگاه اتمی مانند بوشهر افزایش یافته است. ما نمی‌توانیم به‌راحتی یک نیروگاه اتمی جدید اضافه کنیم تا این افزایش مصرف را پوشش دهیم. این افزایش مصرف به دلیل بدمصرفی و استفاده نادرست از کولرهای گازی است.
رجبی‌مشهدی با بیان اینکه حتی کولرهای گازی که به‌عنوان کم‌مصرف معرفی می‌شوند نیز می‌توانند در صورت استفاده نادرست، مصرف برق بالایی داشته باشند، گفت:کولرهای گازی که استاندارد نیستند، ممکن است تا یک و نیم تا دو برابر بیشتر از کولرهای بهینه برق مصرف کنند. امسال، اثر بارهای سرمایشی و کولرها به بیش از ۳۵ هزار مگاوات رسیده است، که عدد بسیار بزرگی است. این میزان معادل مصرف برق کشور مصر است، که جمعیت و تولید ناخالص داخلی آن از ما بیشتر است.
کولرهای گازی که استاندارد نیستند، ممکن است تا یک و نیم تا دو برابر بیشتر از کولرهای بهینه برق مصرف کنند. امسال، اثر بارهای سرمایشی و کولرها به بیش از ۳۵ هزار مگاوات رسیده است، که عدد بسیار بزرگی است.بین ۳ تا ۵ هزار مگاوات از نیروگاه‌هابسیار قدیمی هستند
به گفته وی حتی با وجود تداوم گرما، این میزان مصرف برق بسیار بالا است و باید برنامه‌های ویژه‌ای برای آن داشته باشیم. در حال حاضر، ما نمی‌توانیم به‌طور کامل این میزان مصرف را تأمین کنیم. برای مثال، امسال تقاضا ۶۴۰۰ مگاوات افزایش یافته، اما در بخش تولید تنها ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ مگاوات به تولید اضافه شده است. بین ۳ تا ۵ هزار مگاوات از نیروگاه‌هابسیار قدیمی هستند، بعضی از نیروگاه‌ها دوبرابر عمر مفیدشان کار کرده‌اند، نیروگاه‌های ما به دلیل فرسودگی و عمر طولانی، به سختی قادر به تأمین این میزان مصرف هستند.
مدیرعامل توانیر در گفت‌وگوی ویژه خبری با بیان اینکه در بخش خانگی، باید به‌ویژه برای مشترکان پرمصرف، بخشی از برق خود را از منابع تجدیدپذیر تأمین کنند. برای کسانی که فضای مناسب ندارند، ما برنامه‌هایی از جمله تابلوی برق سبز را داریم که امکان استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر را فراهم می‌آورد، اظهار کرد: در حال حاضر ظرفیت‌های خوبی برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر وجود دارد. برای مثال، ۱۰۰۰ مگاوات از انرژی‌های تجدیدپذیر در حال حاضر متقاضی سرمایه‌گذاری دارد.
رجبی مشهدی ادامه داد: ادارات باید پیش‌بینی کنند که امسال ۵ درصد از مصرف برق خود را از طریق تجدیدپذیرها تأمین کنند و در صورت عدم تأمین، شرکت‌های توزیع نیروی برق این برق را از تابلوی برق سبز خریداری می‌کنند. در بخش صنعت، قانون مانع‌زدایی از توسعه صنعت برق پیش‌بینی کرده است که تا سال ۱۴۰۴، صنعت باید حدود ۱۰ هزار مگاوات نیروگاه جدید راه‌اندازی کند. تا کنون حدود ۲۰۱۳ مگاوات نیروگاه به بهره‌برداری رسیده و برنامه‌ریزی برای ۱۷ هزار مگاوات موافقت اصولی شده است. مشکلات اصلی شامل اخذ مجوزهای زیست‌محیطی و تأمین سوخت است که وزارت نفت باید کمک کند. اگر این مسائل حل شود، صنعت می‌تواند برق پایدارتر و بیشتری تأمین کند و بار شبکه اصلی را کاهش دهد.
وی با بیان اینکه جذابیت کسب و کار در صنعت برق در گذشته کمتر بوده است. هم تعرفه‌های یارانه‌ای و هم فرآیندهای موجود در این حوزه، انگیزه کافی را ایجاد نکرده است. اما در حال حاضر، وزارت نیرو در حال تلاش برای ایجاد جذابیت‌های بیشتر است و امیدواریم که در دو تا سه ماه آینده، فرآیندهای جدید به خوبی تدوین و ابلاغ شوند، گفت: با این حساب در آینده می‌توانیم شاهد کلنگ‌زنی‌های جدید باشیم، وزیر نیرو با تجربه و تخصص در زمینه نیروگاه‌سازی، در حال پیگیری این موضوع است.
ظرفیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر به ۲۰۰۰ مگاوات می‌رسد
مدیرعامل توانیر با بیان اینکه در صنعت برق کشور توان فنی و نیروی متخصص وجود دارد و اگر منابع مالی تأمین شود، شاهد توسعه ظرفیت‌های تولید برق و بهبود شبکه خواهیم بود، اظهار کرد: در روزهای گذشته نیروگاه سهند با ظرفیت ۳۰۷ مگاوات به شبکه برق اضافه شد. طی سه تا چهار ماه آینده، چندین نیروگاه جدید نیز در مدار خواهند آمد. در بخش تجدیدپذیرها، حدود ۵۰۰ مگاوات نیروگاه جدید در کمتر از پنج ماه آینده به مدار خواهد آمد و پیش‌بینی می‌کنیم که ظرفیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر به حدود ۲ هزار مگاوات برسد.
برای احداث نیروگاه‌ها، برنامه‌ریزی شده است که تا سال آینده بیش از ۵۰۰۰ مگاوات نیروگاه جدید به مدار بیاید و برنامه‌ریزی ما این است که با استفاده از روش‌هایی جذابیت بیشتری را برای نیروگاه‌سازان ایجاد کنیم تا مشارکت بخش خصوصی افزایش یابد.
رجبی‌مشهدی با بیان اینکه برای احداث نیروگاه‌ها، برنامه‌ریزی شده است که تا سال آینده بیش از ۵ هزار مگاوات نیروگاه جدید به مدار بیاید، گفت: بخش خصوصی در حال حاضر نقش زیادی در ساخت نیروگاه‌ها دارد. برنامه‌ریزی ما این است که با استفاده از روش‌هایی که جذابیت بیشتری برای نیروگاه‌سازان ایجاد کند، مشارکت بخش خصوصی را افزایش دهیم، گفت: یکی از برنامه‌ها این است که به تدریج قیمت‌گذاری دستوری حذف شود. در حال حاضر، بورس برق حدود ۵۴ درصد معاملات را پوشش می‌دهد و هدف این است که این میزان به بیش از ۶۰ درصد برسد.
وی افزود: بورس برق باید برای کشف قیمت‌ها بر اساس عرضه و تقاضا عمل کند تا سرمایه‌گذاران بتوانند برنامه‌ریزی بهتری داشته باشند. همچنین، در برنامه هفتم پیش‌بینی شده که بدهی‌های بخش خصوصی تا حدی تسویه شود که این موضوع نیز به جلب مشارکت بخش خصوصی کمک می‌کند.
مدیرعامل توانیر با بیان اینکه کشور ما بستر مناسبی برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر دارد. در حوزه خورشیدی، پتانسیل ما حدود ۳۲ هزار مگاوات است. در حال حاضر، حدود ۵۵۰ مگاوات نیروگاه خورشیدی داریم که استفاده می‌کنیم و توسعه خورشیدی‌های کوچک نیز برای بخش‌های محروم کشور پیش بینی شده که وام‌هایی را در اختیار مناطق محروم کشور قرار می‌دهیم به خصوص آنهایی که تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی ره و یا سازمان بهزیستی هستند می‌توانند از این وام و تسهیلات استفاده کنند.
تدبیر برنامه هفتم توسعه برای رفع ناترازی برق
رجبی‌مشهدی با بیان اینکه برنامه هفتم توسعه به دو بخش اصلی پرداخته است، یکی توسعه تولید برق و دیگری بهینه‌سازی مصرف، برای توسعه تولید، هدف ساخت ۳۰ هزار مگاوات نیروگاه جدید تا پایان برنامه است که نیاز به سالانه پنج میلیارد دلار سرمایه‌گذاری دارد. در بخش بهینه‌سازی مصرف، هدف این است که تا پایان برنامه، ۹۰ درصد از کنتورهای هوشمند نصب شوند، گفت: ناترازی برق به دلیل مشکلات اقتصادی و سیاست‌های دستوری قیمت‌گذاری ایجاد شده است. این مشکلات باعث کاهش سرمایه‌گذاری و افزایش مصرف برق به شکل نامتعارف شده است.
برنامه هفتم توسعه به دو بخش اصلی پرداخته است، یکی توسعه تولید برق و دیگری بهینه‌سازی مصرف، برای توسعه تولید، هدف ساخت ۳۰ هزار مگاوات نیروگاه جدید تا پایان برنامه است که نیاز به سالانه پنج میلیارد دلار سرمایه‌گذاری دارد. در بخش بهینه‌سازی مصرف، هدف این است که تا پایان برنامه، ۹۰ درصد از کنتورهای هوشمند نصب شوند.
وی در خصوص وضعیت نصب کنتورهای هوشمند، گفت: در حال حاضر، از مجموع سه میلیون و ۸۰۰ هزار کنتور، دو میلیون و ۳۰۰ هزار کنتور در بخش خانگی نصب شده است. بخش‌های صنعتی و کشاورزی تقریباً تکمیل شده‌اند، اما نصب کنتورهای هوشمند در بخش خانگی همچنان ادامه دارد.
مدیرعامل توانیر افزود: کنتورهای هوشمند کمک می‌کنند تا مصرف برق به صورت آنی و دقیق مدیریت شود. این کنتورها امکان نرخ‌گذاری ساعتی و اطلاع‌رسانی به مصرف‌کننده را فراهم می‌کنند و به ویژه در بخش‌های پرمصرف اهمیت دارند.
رجبی‌مشهدی در پاسخ به این سوال که تغییر ساعات اداری تا چه‌زمانی ادامه دارد؟ گقت: تغییر ساعات اداری تا نیمه شهریور ادامه دارد و پس از آن به روال عادی برمی‌گردد. تغییر ساعات کاری و استفاده از کنتورهای هوشمند باعث کاهش مصرف برق در بخش اداری شده، با این حال، در بخش خانگی به دلیل شرایط خاص، خاموشی‌هایی به صورت پراکنده گزارش شده است.
وی با بیان اینکه مصرف برق به صورت پلکانی افزایشی محاسبه می‌شود. برای مصرف‌هایی که بیش از دو و نیم برابر الگو باشد، قیمت برق تقریباً معادل قیمت انرژی‌های تجدیدپذیر است، یعنی دو هزار و هفتصد تومان به ازای هر کیلووات ساعت. این قیمت ممکن است در تابلوی سبز بیشتر باشد، گفت: توصیه ما این است که مصرف‌کنندگان پرمصرف برای کاهش مصرف برنامه‌ریزی کنند و از انرژی‌های تجدیدپذیر و روش‌های بهینه‌سازی مصرف استفاده کنند.
تقریباً دو درصد از مشترکان همچنان بسیار پرمصرف هستند
مدیرعامل توانیر در پاسخ به این که نسبت به سال گذشته، میزان مصرف‌های پرمصرف و بد مصرف چه تغییراتی داشته است؟ گفت: تغییرات محسوسی نداشته است. اطلاعات موجود نشان می‌دهد که تقریباً دو درصد از مشترکان همچنان بسیار پرمصرف هستند و حدود ۷۵ درصد از مشترکان زیر الگو مصرف می‌کنند. در بخش صنعت، مصرف برق بر اساس استانداردهای تعیین شده کنترل می‌شود و برای مصرف بیش از حد، جرایمی در نظر گرفته می‌شود. در بخش کشاورزی، ۹۲ درصد از مشترکان چاه‌های کشاورزی طبق پروانه بهره‌برداری، ۱۹ ساعت مجاز به استفاده از برق هستند و در ساعات اوج مصرف، به دلیل عدم داشتن پروانه، محدود یا قطع می‌شوند. این بخش‌ها باید برنامه‌ریزی کنند تا از انرژی‌های تجدیدپذیر استفاده کنند.
